Russell Edson #1

Little Mr Prose Poem

Επί δεκαετίες, ο Russell Edson παρήγαγε ένα έργο μοναδικό σε προοπτική και προσέγγιση, δομημένο σχεδόν εξ ολοκλήρου πάνω σε μια δομή πεζογραφικής ποίησης. Γεννημένος το 1935 στο Κονέκτικατ, άρχισε να δημοσιεύει ποίηση τη δεκαετία του 1960. Ο Edson, ο οποίος αστειευόμενος έχει αποκαλέσει τον εαυτό του “Little Mr Prose Poem”, είναι αναμφισβήτητα ο σημαντικότερος συγγραφέας πεζής ποίησης στην Αμερική, αφού έχει γράψει αποκλειστικά σε αυτή τη μορφή πριν γίνει μόδα.
  Σε μια επικείμενη μελέτη του αμερικανικού πεζογραφήματος, ο συγγραφέας και κριτικός Michel Delville («The American Prose Poem: Poetic Form and the Boundaries of Genre») αναφέρει ότι μια από τις τυπικές «συνταγές» του Edson για τα πεζοποιήματά του περιλαμβάνει έναν σύγχρονο άνθρωπο που πέφτει ξαφνικά σε μια εναλλακτική πραγματικότητα στην οποία χάνει τον έλεγχο του εαυτού του, ενίοτε σε σημείο που απορροφάται ανεπανόρθωτα –τόσο μεταφορικά όσο και κυριολεκτικά– από το άμεσο και, τις περισσότερες φορές, οικιακό καθημερινό περιβάλλον του.   Συνδέοντας και συγχέοντας διαρκώς το κοινότοπο με το παράξενο, ο Edson απολαμβάνει να βάζει μια φαινομενικά αθώα κατάσταση να υφίσταται τις πιο απίθανες και αλλόκοτες μεταμορφώσεις…
  Tα πεζοποιήματα του Έντσον μπορούν να προκαλέσουν γέλιο, θυμηδία ή και τα δύο ταυτόχρονα, και αψηφούν την εύκολη ερμηνεία, γιατί δεν έχουν φανερούς συμβολισμούς. O Edson δημιούργησε το δικό του ποιητικό είδος, έναν σουρεαλιστικό φιλοσοφικό μύθο, στον οποίο είναι εύκολο να εισέλθει κανείς, αλλά δύσκολο να τον αφήσει πίσω του. Στο βιβλίο The Tormented Mirror (University of Pittsburgh Press, 2001), συνεχίζει και τελειοποιεί τη φόρμα του σε εβδομήντα τρία νέα ποιήματα.
  Ο Russell Edson απεβίωσε στις 29 Απριλίου 2014.

Άγγελοι

Δε χρησιμεύουν και σε πολλά. Ενδείκνυνται κυρίως ως αντικείμενα προς βασανισμό. Οι κυβερνήσεις καθόλου δε νοιάζονται τι τους κάνεις.

Ίδιοι με πουλιά, κι όμως τόσο ανθρώπινοι… Ζευγαρώνουν και μόνο που κοιτιούνται για λίγο μεταξύ τους.

Τα αυγά τους μοιάζουν με λευκά ζελεδάκια.

Λέγεται πως μερικές φορές εμπνέουν τους ανθρώπους να κάνουν κάτι περισσότερο με τη ζωή τους απ’ ό,τι ίσως θα μπορούσαν.

Τι θα μπορούσαν όμως να κάνουν οι άνθρωποι με τη ζωή τους;

…Καίγονται υπέροχα βγάζοντας γαλάζια φλόγα.

Όταν σπαράζουν, ακούγονται σαν μεντεσές που τρίζει· σαν την κραυγή της νυχτερίδας. Δεν την ακούει κανείς…

Παρατηρητής της τυχαιότητας

Ένα βότσαλο ριγμένο στο έδαφος. Κι άλλο ένα. Ένα σωρό, μια αποικία από δαύτα…

Μοιάζουν να έχουν επιτρέψει σ’ ένα μικρό κομμάτι φλοιού να μπει στην παρέα τους. Όντως; Το μικρό κομμάτι φλοιού έχει στ’ αλήθεια εισβάλει;

Έχουμε υποθέτω το προνόμιο να είμαστε μάρτυρες ενός ακόμα τυχαίου συμβάντος…

Το ασώματο κεφάλι ενός μυρμηγκιού. Είναι κάποιου είδους τρόπαιο; Ή μήπως είναι μονάχα άλλη μια πιθανότη- τα που συναντάμε σε συλλογές που συναρτώνται μόνο και μόνο για να μην είναι διάσπαρτες;

Είναι θέμα χώρου – πόσο επιτρέπεται να απέχουν τα πράγματα μεταξύ τους ενώ τα θεωρούμε ακόμα ομάδα.

Είναι θέμα χρόνου – εκείνη η σύμπτωση που επιτρέ- πει στα βότσαλα κι εκείνο το μικρό κομμάτι φλοιού που λέγαμε να αλληλοεπικαλύπτονται με το κεφάλι ενός μυρμηγκιού.

Παρ’ όλα αυτά, ο παρατηρητής γίνεται μέρος αυτής της ομάδας.

Θεωρείται εισβολέας; Ή μήπως απλά γίνεται δεκτός σε μια ασυνείδητη δημοκρατία της τυχαιότητας;

Ίσως είναι πιο απλό να πούμε ότι τον περισσότερο καιρό περνάει απαρατήρητος όπως κάθε άλλη τυχαιότητα

Ωστόσο, αν μπορούσε να αποσπάσει κάποιο βότσαλο ώστε να παρατηρήσει από πιο κοντά το τυχαίο, τότε αυτό θα διαστελλόταν έξω από το πλαίσιό του για να μετατρα- πεί στην επιτομή της τυχαιότητας..

Συμπέρασμα: η τυχαιότητα ισχύει μόνο θεωρητικά. Μόλις κάποιος αποκτήσει επίγνωση αυτής, τότε η τυχαιότητα γίνεται το επίκεντρο της προσοχής του ωθώντας κάθε τι άλλο να γίνει μέρος του τυχαίου, ακόμα και ο ίδιος ο παρατηρητής της τυχαιότητας…

Στρογγυλό

Όταν δεν υπάρχει σχήμα υπάρχει το στρογγυλό. Το στρογγυλό δεν έχει σχήμα· όχι περισσότερο από μια σταγόνα βροχής ή ένα ανθρώπινο δάκρυ…

Και παρότι τα όργανα που παρατηρούν τον κόσμο είναι στρογγυλά, ποτέ δεν ήμασταν ευτυχισμένοι με τη στρογγυλότητα  – με το ότι δεν επιτρέπει σε κανέναν να ξαποστάσει. Γιατί στη στρογγυλότητα δεν υπάρχει μέρος να σταματήσεις, αφού όλα τα μέρη στη στρογγυλότητα είναι το ίδιο. Γι’ αυτό κι η αγωνία μας να τετραγωνίσουμε οτιδήποτε.

Να φτιάξουμε ένα κουτί. Να βρούμε αναλογίες σε μια χρυσή τομή…

Το μήνυμα

Ο καπετάνιος γίνεται κακόκεφος στη θάλασσα. Το τρέμει το νερό· πόσο πολύ τον φοβίζουν όλοι αυτοί οι όγκοι νερού που φουσκώνουν τις θάλασσες… 

Ένα ποτήρι νερό είναι κάτι μικρό. Ο άνθρωπος το καταπίνει εύκολα. Έτσι παγιδεύει τη μήνι του νερού στην κύστη του κι έπειτα το κατουράει...

Λίγες σταγόνες βροχής δε βλάπτουν ιδιαίτερα, μένουν μόνο πάνω στα μάγουλα για να υπενθυμίζουν πώς μοιάζει η θλίψη.

Κάποια μέρα το νερό είναι πρόθυμο να κουβαλήσει εσένα και το πλοίο σου στην πλάτη του σαν ρευστός ελέφαντας. Την επομένη ο ελέφαντας δεν είναι πια τόσο πρόθυμος να σε κουβαλήσει στην πλάτη του.

Στις θάλασσες αυτό είναι ένα δυσάρεστο μήνυμα.

Ο καπετάνιος κάθεται κλεισμένος στην καμπίνα του φορώντας αλεξίπτωτο – ακούει με προσοχή τι έχει να πει η θάλασσα…

Ποίηση

Θα την ακούσεις, είναι η μούσα˙ χτυπά τρεις φορές.Έπειτα δεν ξαναχτυπά…

Το συνθηματικό είναι «ανοησία». Από δω αρχίζει το μυστικό που κρύβει το τελικό μήνυμα.

Θα σταθείς στο σκοτάδι περιμένοντας τα τρία χτυπήματα. Μην ξεγελαστείς σαν έρθουν τα τρία μικρά γουρουνάκια ή ο γέρος που χωλαίνει πάνω στο μπαστούνι του – εκείνος που εξολοθρεύει τη Σφίγγα στο τέλος του παιχνιδιού.

Η ολοκλήρωση είναι μια ανοησία − χωρίς αυτήν ο δρόμος για το τελικό μήνυμα κατακλύζεται από νοήματα, και η αοριστία για τα πάντα είναι παντού.

[Από τη συλλογή "Ο Βασανισμένος καθρέφτης" του Russel Edson / μετάφραση: Στέφανος Κασσωμένος, Περικείμενο Βιβλία 2022]